Στο κοινωνικό πεδίο στα σύγχρονα μαζοποιημένα αστικά κέντρα με τα εκατομμύρια κατοίκων έχουν υποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό οι διαπροσωπικές επαφές και σχέσεις στο πλαίσιο των τοπικών κοινωνιών από την εικονική επικοινωνία (π.χ. Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης με την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας), η οποία στηρίζεται στην οπτική του θεάματος (δηλαδή στην εντύπωση, που προκαλείται από τον τρόπο αυτοπαρουσίασης).

Με την χρησιμοποίηση όμως τέτοιων εργαλείων δεν οικοδομείται βιώσιμη κοινωνική συνοχή, ούτε καλλιεργείται η ενσυναίσθηση ( ικανότητα προσέγγισης και κατανόησης της θέσης και των αναγκών του συνανθρώπου). Παράλληλα δεν προωθείται η δημιουργία κοινωνίας πολιτών με λογική έκφρασης του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος.

Αυτές οι συνθήκες δεν είναι λειτουργικές, ενώ αυξάνουν την κοινωνική ρευστότητα σε μη διαχειρίσιμο βαθμό σε βάθος χρόνου.

Επίσης στο επικοινωνιακό πεδίο κυριαρχεί η προσωποποίηση της πολιτικής, ενώ στο επίπεδο της υλοποίησης πολιτικών ευδοκιμεί ο συστημικός πραγματισμός, ο οποίος κινείται με σημείο αναφοράς την κάλυψη των παραμέτρων, που εγγυώνται την λειτουργικότητα και την οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων.

Η προσωποποίηση της πολιτικής αποδίδει εκλογικά, όταν ωφελείται ο πολίτης. Για αυτό, όταν η εφαρμογή πολιτικών αποφάσεων συρρικνώνει την ατομική ή την κοινωνική ευημερία, στο επικοινωνιακό πεδίο προωθείται η εξιδανίκευση του μέλλοντος με την καλλιέργεια φαντασιώσεων για την μακροπρόθεσμη απόδοση της ακολουθούμενης πολιτικής.

Και στις δύο περιπτώσεις απουσιάζει το εργαλείο της ορθολογικής προσέγγισης της πραγματικότητας και της ανάλογης διαμόρφωσης στάσεων στους πολίτες. Βέβαια το αποτέλεσμα είναι η μη οικοδόμηση σταθερού κοινωνικού κλίματος, ενώ δεν δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για κοινωνικές και πολιτικές συγκλίσεις, οι οποίες θα δρομολογήσουν την διαμόρφωση πραγματικών και όχι τεχνητών (λόγω εκλογικού συστήματος) πλειοψηφιών σε σχέση με την κατεύθυνση της ακολουθούμενης πορείας.

Σχετικά με τον δημόσιο διάλογο και την κυβερνητική πρακτική, ανεξάρτητα από κόμματα, κριτήριο για τον σχεδιασμό, την δημοσιοποίηση και την εφαρμογή πολιτικών είναι ο ατομικός βιολογικός χρόνος, ώστε να πριμοδοτείται η εκλογική ανταπόκριση και να μην αναδεικνύεται η λειτουργικότητα ή μη του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης ως προς την πραγμάτωση του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος.

Προέκταση αυτής της πρακτικής είναι η πολιτική διαχείριση του χρόνου χωρίς μακροπρόθεσμη οπτική σε λειτουργικό εύρος και έλεγχο των παραμέτρων της εξέλιξης τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Τα παραδείγματα της κλιματικής αλλαγής και της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών είναι πολύ χαρακτηριστικά, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι δεν υπάρχουν άλλα. Είναι πολύ περισσότερα, διότι η εξέλιξη οριοθετείται από την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των παραμέτρων της πραγματικότητας (π.χ. οικονομική ανάπτυξη, διεύρυνση κοινωνικών ανισοτήτων και πολλές άλλες).

Η πραγματικότητα αποκτά ακόμη μεγαλύτερο φορτίο διακινδύνευσης, αν ληφθεί υπόψη, ότι στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης η πολυπλοκότητα και η αλληλεξάρτηση των κοινωνιών χρησιμοποιούνται στο γεωπολιτικό πεδίο από τις ισχυρές χώρες για την μετάθεση ευθυνών από την μία στην άλλη για τις προκαλούμενες ανισορροπίες, ενώ παράλληλα δεν γίνεται προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων, που δημιουργούνται, με την προώθηση ενός πλανητικής εμβέλειας συστήματος διακυβέρνησης και ασφάλειας.

Δυστυχώς ακολουθείται μια οπτική ειρηνικής συνύπαρξης, η οποία στηρίζεται στην ισορροπία των εξοπλισμών και της στρατιωτικής ισχύος και όχι στην διαμόρφωση συνθηκών ειρηνικής συμβίωσης και συνεργασίας με σημείο αναφοράς την ισόρροπη ανάπτυξη των κοινωνιών, την ευημερία χωρίς ανισότητες και την διατήρηση βιώσιμων ισορροπιών στο φυσικό περιβάλλον.

Οι αρνητικές επιπτώσεις της ακολουθούμενης πορείας στο γεωπολιτικό πεδίο συμπληρώνονται με την παραγωγή «επικίνδυνων σκουπιδιών» με τα διάφορα οπλικά συστήματα, τα οποία μακροπρόθεσμα επιβαρύνουν το περιβάλλον, ενώ ορισμένα από αυτά αποτελούν πυρηνικά απόβλητα, που απειλούν τόσο τον άνθρωπο όσο και την βιοποικιλότητα.

Τέλος τίθεται ένα ζωτικής σημασίας ερώτημα, το οποίο πρέπει να απαντηθεί από τις κοινωνίες και το πολιτικό σύστημα, διότι άπτεται του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και ταυτοχρόνως οριοθετεί σε μεγάλο βαθμό την πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον.

Που στηρίζεται η λήψη αποφάσεων από τους πολίτες ως προς την επιλογή της κατεύθυνσης της κοινωνικής δυναμικής; Στην δημοκρατικά οριοθετημένη ελεύθερη βούληση ή στην συστημική;

Με άλλα λόγια η διαμόρφωση άποψης και στάσης από τους πολίτες εδράζεται στον ορθολογισμό και στον κοινωνικό διάλογο ή στην αξιοποίηση της οπτικής και των προτύπων του μονοδιάστατου καταναλωτισμού και της κοινωνίας του θεάματος ως μέσου για την πρόσδωση νοήματος στην ατομική ζωή και αξιακού περιεχομένου στην ελεύθερη βούληση;

Η απάντηση θα οριοθετήσει την κατεύθυνση της πορείας των κοινωνιών και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πολιτικής λειτουργίας σε συνδυασμό με τον βαθμό ανάληψης των ευθυνών, που αναλογούν στο κοινωνικό και στο πολιτικό επίπεδο, για την δυναμική της εξέλιξης.

Επίσης θα οριοθετηθούν οι κοινωνικές και πολιτικές υπερβάσεις, που πρέπει να γίνουν, ώστε η κατεύθυνση της ακολουθούμενης πορείας να είναι βιώσιμη και να μην λειτουργεί ως καταλύτης για μη ελεγχόμενες παρενέργειες στην βιωνόμενη πραγματικότητα.

*πρώτη δημοσίευση: www.metarithmisi.gr